Özel gereksinimli bireylerde cinsellik !

Söyleşiyi Dilen Selen ve Ercan Selen’in Sesinden dinlemek için videoyu çalıştırın.

 

“28.05..2022 tarihinde Bolu Olay Gündem Gazetesinde yayınlanmıştır.”

Bugün sizler için ASPA Psikolojik Danışmanlık Merkezi’nin kurucusu ve yöneticisi, benim de en yakın arkadaşlarımdan biri olan, Bolu’ya kazandırdıklarıyla Bolu için bir şans olduğunu düşündüğüm psikolog Aslı Demetgül Balcı’yı  yanıma aldım. Ülkemizde bir tabu haline gelen insanların konuşmaktan çekindikleri özel gereksinimli bireylerde cinsellik konusunu dilimiz döndüğünce konuşmaya çalışacağız. Sözü daha fazla uzatmadan Sevgili Aslı’ya Merhaba demek istiyorum.

Merhaba Onur epeydir görüşememiştik ama bakıyorum da her zaman dediğin gibi “Bomba gibisin” yani gayet iyi ve formda gözüküyorsun.

Çok teşekkür ederim. Sende her zamanki gibi çok güzel ve iyi görünüyorsun. Neyse biz işimize dönelim.

***

Şimdi Aslı bildiğim kadarıyla sen özel gereksinimli çocuklarla ve aileleriyle mesleğe başladığından bu yana cinsellik üzerine de çalışmalar ve eğitimler yapıyorsun.  Bu yüzden gözlemlerin çoktur. Ben şunu merak ediyorum. İnsanlar cinsellik konuşmaktan çocuklarına bunu doğru şekilde anlatmaktan niye çekiniyor?

Aslında Sadece özel bireylere sahip aileler değil genel olarak toplumda konuşulmaktan çekinilen bir konu cinsellik. Özellikle çocuklar üzerinden bunun konuşulması aile için çok irrite edici ama özel çocuklarla ilgili kesinlikle daha çok üstünde durulması gereken bir konu. Tanı almamış çocuklarımıza cinselliği anlatmak aile içinde ve okullarda bunların eğitimlerini vermek çok daha kolay ama özel bireylere bunları anlatmak toplum içinde daha göz ardı ediliyor. Aslında özel bireylere cinsel eğitim vermekten önce onların ailelerine eğitimler verilmeli. Bunun ayıp, günah, olmadığını ya da özel gereksinimi olan zihinsel engelli olan çocuklarda cinselliğin olmayacağını düşünmemelerini başta ailelere öğretmek gerekiyor. Bir uzman yardımıyla ailelerin bu konuda eğitim alıp çocuklarına eğitim vermeleri gerekiyor.

***

Cinselliği konuşmaktan ve özel gereksinimli bireylere öğretmekten kaçan aileler çareyi cinsel dürtüleri azaltıcı ilaçlarda arıyor. Bence bu ilaçlar en son çare olarak kullanılmalı çünkü araştırmalar sırasında fark ettim ”bir insana bu sebeple haberi olmadan ilaç vermek insan haklarına aykırı” sen bu konuda ne düşünüyorsun.

Evet, bazı aileler çareyi özel gereksinimli çocuklarına cinsel dürtüleri azaltıcı ilaçlarda bulabiliyorlar. Bu soruna “Ne kesinlikle yanlış ne kesinlikle doğru diyebilirim. Çünkü tanıdan tanıya göre değişebilir. Bazı zihinsel engelli çok çok ağır çocuklar bu dürtüleri kontrol edemeyip kendilerine ve karşısındakilere zarar verebilir. Aile bunu sürekli kontrol altında tutamıyorsa bir doktor kontrolünde, doktorunda tavsiyesiyle bu ilaçlar belki işe yarayabilir. En azından kendine ve çevresine zarar vermesini engellenebilir. Ama hafif düzeyde olup cinsel eğitimi anlayabilecek kurallara uyabilecek bireylere bu ilaçların verilmesi kesinlikle yanlıştır. Bunu hiçbir doktorunda vereceğini sanmıyorum. Ailelerin de bilinçsiz bir şekilde bu ilaçları kullanmaları doğru olmaz.

***

Geçenlerde ergenlik çağında özel gereksinimli bir kızı olan anne ile konuştum. Kızına vücudunun özel bölgesine dokunuyor diye kızıyormuş. Kızda onu görünce korkudan vücudunun özel bölgesinden elini çekiyormuş. Kız ya da erkek fark etmez annenin bu yaklaşımı doğru mu? Bu durumlarda aileler çocuklara nasıl yaklaşmalı?

Evet, bu durumlarda anlattığın yaklaşımı kesinlikle doğru bulmuyorum. Zaten burada cinsel eğitim almamış cinsel bilgisi olmayan bir anne ile karşı karşıyayız. Bu durumda bu uyarıların daha özel ve bire bir eğitimle birlikte verilmesi gerekiyor. Vücuduna dokunmanın yanlış bir şey olmadığını ama toplum içinde insanların yanındayken bunun yapılamayacağının çocuğa öğretilmesi gerekiyor. Aslında çocuklara yasakladığımız şeyler çocukların daha çok ilgisini çekiyor. Yapma,  etme dediğiniz zaman bu daha çok ilgi çekici oluyor. O yüzden bu konuları farkındalığa ulaştırmadan çözmek gerekiyor. Yasaklarsanız doğru şekilde yaklaşmazsanız bu durum kötü niyetli insanlar tarafından suiistimal edilebiliyor.

***

Geçtiğimiz yıllarda aileler çocukları mutlu olsun bahanesiyle Down sendromlu bir erkek ve bir kıza damatlık ve gelinlik giydirip düğün merasimi düzenlenmişti. Bu yapılan merasim TV haberlerine konu olmuştu. Ancak merasimden sonra gelin ile damat ayrılıp aileleriyle gitmişlerdi. Bu çocukları mutlu etmek yerine bir hayal kırıklığı sebebi değil mi?  Yani evleniyorsun düğün oluyor ancak karı koca ayrılıyor. Bu çocukların psikolojik cinsel olarak beklentileri kötü etkilenmez mi?

Aslında bence yapılan düğünde kötü bir niyet yok. Aileler bu organizasyonları çocukları mutlu olsun diye yapıyorlar ama bunun hem artısı hem eksisi olacaktır. Tamamen yanlış diyemem. Eğer down sendromlu bir bireye doğru bir şekilde açıklarsanız anlayacak düzeydeyse bir sıkıntı olmaz ama anlayamayacak düzeydeyse farklı sıkıntılar çıkabilir.  Bu hayal kırıklığını yaşayacak bir durumsa zaten yapılmamalı ama bu onları mutlu ediyorsa zaten hayatları boyunca bir evlilik gerçekleştirmeyeceklerini bilerek bunu yaşıyorlarsa bence bu hoş ve tatlı bir şey olabilir. Toplumda bu konuda bilinçlendirilmeli tabii ki.  Aslında kötü etkilenip etkilenmeyecekleri cinselliği ne kadar bildikleriyle alakalı bir şey. Evliliği ne olarak algıladıkları önemli! Belki sen yanlış buluyorsun bu konuları ama ben o kadar sert değilim. Ancak doğru bir şey mi? Yani herkes bunu yapmalı mı? Tabii ki hayır ama cinsel ve psikolojik olarak bu bireyler hazırlandığında bu yapılabilir.

Aslı aslınsa ben bu konuyu araştırırken yurt dışında bu tür organizasyonlar yapılmadan 6 ay kadar önce özel gereksinimli bireylerin cinsel ve psikolojik acıdan olaya hazırlanmak için özel eğitim merkezlerinde adeta bir kampa alındığını okudum.

İşte öncesinde anlattığım gibi bir hazırlık evresi olmalı ve bu organizasyonları doğum günü partisi gibi algılamaları sağlanmalı.

***

Birde Aslı bazen haberlerde görüyoruz özellikle özel gereksinimli çocuklar cinsel olarak suiistimale çok açık oluyor. Çocuklara bu suiistimallere karşı koymayı nasıl öğretebiliriz?

Evet, bazı durumlarda özel gereksinimli bireyler cinsel suistimale çok açık oluyorlar. Bu konuda öncelikle ailenin bilinçli olması çocuğun tanısı ne olursa olsun ona anlayabileceği düzeyde isterse bir uzman eşliğinde, isterse ailesiyle birlikte çocuğa güzel bir eğitim verilmesi gerekiyor. Cinsel anlamda, cinsel bölgeleri tanıması o bölgelere kendinden ailesinden ve doktorundan başka kimsenin dokunamayacağının bir şekilde öğretilmesi gerekiyor. Özel gereksinimli bireylerde bu konuya çok dikkat edilmeli. Eğer aile yanlış eğitim verirse çocuklar bir şeylerin yanlış olduğunu düşünmeyebilir. Özellikle bu konunun suistimale açık olması tamamen bilinçsizliktendir. Bilinçli ve eğitimli olan bir birey bir şeylerin farkında olur suistimallere karşı koyabilir.

***

Bu konuyu araştırırken ilginç bir habere rastladım. Ergenliğe giren özel gereksinimli bir kıza ailesi iç çamaşırı giydiremiyormuş. Bunu fark eden öğretmen hanım kıza sınıfta kimse yokken kendi iç çamaşırlarını göstermiş. “Bak benimkiler ne güzel sende giyersen daha güzel olursun” diye yaklaşmış ve özendirerek ailenin çözemediği sorunu çözmüş. Kızmak bağırmak yerine eğitmek için böyle yaklaşımlar gerekiyor galiba ne dersin?

Şimdi bu haberi okuyan bazı kesimlerin “ Ne kadar saçma, Öğretmen öğrencisine iç çamaşırını gösterir mi? Ne kadar ayıp dediğini duyar gibiyim. “ evet, belki bu irrite edici bir konu ama baktığımızda o Özel gereksinimli bir birey ve bazı şeyleri anlatmak yetmeyebiliyor.  Yani bu bazı çocuklarda da böyle illaki tanı almasına gerek yok. Bunu bire bir sevgiyle, şefkatle de göstermeniz gerekiyor. Bunu bir anne yapınca ayıp denmez ama öğretmen yaparsa özellikle bizim toplumumuzda ayıp deniyor.

Öyle bakarsak Aslı bizim toplumda her şey ayıp.

Evet, öyle ama aslında öğretmen hanımın yaptığı şey cinsel eğitimin bir parçası anlatsa belki de bu kadar etkili olmaz. Çünkü çocuk bunu görünce daha farklı bir algıya sahip oluyor. çok güzel bir örnek bulmuşsun aslında.

***

Peki, siz ASPA psikolojik danışmanlık merkezinde bu konuda çalışmalar yapıyor musunuz? Çünkü özel gereksinimli çocuklarda böyle bir sorun yaşayanlar nereye gideceklerini bilmiyor.

Merkezimizde özel gereksinimli bireylerle genelde bireysel çalışıyoruz. Yani çalışmalarımız bireylerin tanısına durumuna ve düzeyine göre değişebiliyor. Ailelere de eğitimler veriyoruz. Genellikle bire bir eğitim vermeyi tercih ediyoruz. Ama şimdi yeni açtığımız ikinci şubemizde oyun gruplarımız var. Özellikle Down sendromlu ve Otizmli bireylere de özel gruplar yapmak istiyorum. Zaten oyun gruplarımızda da bazı tanıya sahip çocuklarımız bulunmakta sosyalleşmesi açısından büyük fayda gördüklerini düşünüyoruz. Ama ben ayrıca Down sendromlulara özel bir grup açmak istiyorum. Aileleri ile birlikte sohbet edebileceğimiz, çocukların düzeyine bakıp onlara göre oyunlar planlayabileceğimiz. Güzel bir grup olsun istiyorum açıkçası.

Aslı zaten seni tüm özel gereksinimli arkadaşlar çok seviyor.

Teşekkür ederim. Ama dediğim gibi cinsel konularla ilgili hep bireysel çalışmalar yapıyoruz. Bundan önce 5 yıl boyunca çalıştığım özel eğitim merkezinde ailelere bazen toplu bir şekilde mesela benzer düzeyde olan çocukların ailelerini bir araya toplayıp cinsel eğitimler verdiğimiz oluyordu.

Zaten Aslı bu konulara da iş Ailede bitiyor. Aileler ne kadar bilinçli olursa çocuklar o kadar iyi oluyor.

***

Hiç istemesem de yavaş yavaş bu güzel söyleşinin sonuna geliyoruz. Son olarak benim aklıma gelmeyen konu ile ilgili söylemek ya da anlatmak istediğin bir şey var mı?

Bu konu birebir bilinçlendirmekle ilerlemiyor. Toplum içinde yani biz belki de 15-20 aileye dokunabiliyoruz. Bu yüzden bence haber kanallarıyla, eğitim birimleriyle birlikte çalışılıp bir kanal aracılığıyla toplum genel olarak bilinçlendirilmeli. Tabii ki senin bu konuya değinmen çok güzel ama yerel medyada ulaşabildiğimiz popülasyon belli bir yere kadar maalesef. O yüzden büyük firmalar ve yetkililer tarafından reklamlarda bile bu konu ele alınabilir ve toplumun bilinçlenmesi sağlanabilir.

***

Yoğun temponda zaman ayırıp bana eşlik ettiğin için teşekkürler Aslı, umarım ihtiyacı olanlara birazcık olsun rehber olmuşuzdur. Unutmayın arkadaşlar “ bir şekilde engellenen ve özel gereksinimleri olan bireylerin yüreklerinde engel yoktur. Yani cinsel olarak engelli değillerdir. Güzel bir kadın veya yakışıklı bir adam görünce heyecanlanıp etkilene bilirler doğru bilgilerle bunları yaşamaları gayet doğaldır. Onun için bizim bu sohbette yapmaya çalıştığımız gibi bilgilendirmeyi doğru yapmalıyız. Toplum olarak bu konulardaki bilinç düzeyimizi yükseltmeliyiz.

Söyleşi: Onur Ustaoğlu – Aslı Demetgül Balcı – Seslendirenler: Dilan Selen – Ercan Selen